Tỉ lệ thành phố ô nhiễm ở Việt Nam ngày càng tăng nhiều. Trong những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm môi trường tại các thành phố lớn đang trở thành một vấn đề cấp bách không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Sự gia tăng dân số, hoạt động công nghiệp, giao thông và các yếu tố khác đã góp phần làm trầm trọng thêm tình hình này. Ô nhiễm không khí, nước và đất đều có tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường sống. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về nguyên nhân, hậu quả và các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm tại các thành phố ô nhiễm, từ đó nâng cao nhận thức và kêu gọi hành động từ cộng đồng.
Tình trạng thành phố ô nhiễm tại đồng bằng sông Hồng
Đồng bằng sông Hồng là một trong những khu vực có mức độ ô nhiễm bụi mịn cao nhất Việt Nam. Nguyên nhân chính là do mật độ dân cư đông đúc, cùng với sự tập trung của nhiều khu công nghiệp, nhà máy sản xuất thép, xi măng và điện. Các tỉnh, thành phố ô nhiễm nhất trong khu vực này bao gồm Hưng Yên, Bắc Ninh, Hải Dương, Thái Bình và Hà Nội.
Tình trạng thành phố ô nhiễm tại đồng bằng sông Hồng
Báo cáo chất lượng không khí của trung tâm FIMO
Trung tâm Công nghệ tích hợp liên ngành giám sát hiện trường (FIMO) thuộc Trường Đại học Công nghệ – Đại học Quốc gia Hà Nội vừa công bố báo cáo “Chất lượng không khí – Tiếp cận đa nguồn trong giám sát bụi PM2,5”. Báo cáo này sử dụng dữ liệu từ ảnh vệ tinh kết hợp với mạng lưới quan trắc mặt đất để cung cấp thông tin về chất lượng không khí trên toàn quốc năm 2019.
Thành phố ô nhiễm nhất: Kết quả nghiên cứu và những khu vực
Kết quả nghiên cứu cho thấy, 18/63 tỉnh, thành phố trên cả nước có nồng độ bụi PM2,5 vượt QCVN 05/2013. Trong đó, 14 tỉnh thuộc miền Bắc, 2 tỉnh thuộc miền Trung (Hà Tĩnh, Nghệ An), và 2 tỉnh thuộc miền Nam (TP.HCM, Bình Dương). Những khu vực thành phố ô nhiễm nhất bao gồm các địa phương ở đồng bằng sông Hồng như Hưng Yên, Bắc Ninh, Hải Dương, Thái Bình và Hà Nội.
Thành phố ô nhiễm tại Hà Nội: sự phân bố bụi mịn PM2,5 dẫn tới
Tại Hà Nội, nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu sự phân bố bụi mịn PM2,5 theo từng quận, huyện và nhận thấy có sự chênh lệch khá rõ rệt. Các quận thành phố ô nhiễm không khí nhất bao gồm Hoàn Kiếm, trong khi các khu vực ít ô nhiễm hơn là Nam Từ Liêm và Tây Hồ. Nồng độ bụi mịn tại các khu vực ngoại thành thấp hơn, cho thấy rõ sự ảnh hưởng của mật độ dân cư đến sự phân bố không gian của bụi.
Bụi mịn PM2.5 là gì? Bụi mịn PM2.5 là Particulate Matter 2.5, những hạt bụi có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2.5 micromet (µm), tức là nhỏ hơn khoảng 30 lần so với sợi tóc người. Do kích thước rất nhỏ, bụi mịn PM2.5 có thể dễ dàng xâm nhập vào hệ hô hấp, thậm chí vào máu qua phổi, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Sự phân bố bụi mịn PM2,5 dẫn tới
Đánh giá mạng lưới quan trắc và hạn chế
Đại diện nhóm nghiên cứu lưu ý rằng bản đồ nồng độ bụi PM2,5 có độ chính xác cao ở những khu vực có trạm quan trắc và độ bất định cao ở những khu vực không có hoặc có ít trạm quan trắc. Hiện trạng mạng lưới trạm quan trắc ở Việt Nam còn rất hạn chế, với số liệu kiểm kê phát thải cho từng tỉnh còn thiếu chi tiết, thiếu chính xác và chưa được cập nhật thường xuyên. Đây là những nội dung cần được đầu tư trong tương lai để có thể đưa ra bức tranh toàn cảnh và lý giải hợp lý về ô nhiễm bụi mịn PM2,5 ở Việt Nam.
Mạng lưới quan trắc là gì? Mạng lưới quan trắc (monitoring network) là hệ thống các trạm quan trắc được lắp đặt tại nhiều vị trí khác nhau để theo dõi và ghi nhận các chỉ số môi trường như chất lượng không khí, nước, đất, và khí tượng thủy văn. Các trạm quan trắc này có nhiệm vụ thu thập dữ liệu, phân tích và cung cấp thông tin về tình trạng môi trường trong khu vực mà chúng được đặt.
Thành phố ô nhiễm bụi mịn tại các khu vực miền núi và cao nguyên
Các khu vực miền núi như Tây Bắc và cao nguyên có nồng độ bụi PM2,5 thấp hơn, nguyên nhân có thể là do mật độ dân cư thấp và ít khu công nghiệp so với các khu vực khác trên cả nước. Bản đồ nồng độ bụi PM2,5 biến thiên từ 6,19 đến 37,7 µg/m3, tương ứng với dải màu từ xanh đến đỏ.
Thành phố ô nhiễm bụi mịn tại các khu vực miền núi và cao nguyên
Nhận định về tình trạng ô nhiễm bụi mịn
Có thể nhận xét rằng 18/63 tỉnh, thành phố trên cả nước có nồng độ bụi PM2,5 cao hơn giá trị trung bình năm quy định trong QCVN 05:2013, là những khu vực có ô nhiễm bụi mịn PM2,5. Trong số đó, 14 tỉnh thuộc miền Bắc, 2 tỉnh thuộc miền Trung và 2 tỉnh thuộc miền Nam. Trong khi đó, 55/63 tỉnh, thành trên cả nước có nồng độ bụi PM2,5 thấp hơn giá trị trung bình năm quy định trong QCVN 05:2013, tập trung chủ yếu ở các khu vực miền núi phía Bắc (Lai Châu, Điện Biên, Sơn La) và cao nguyên (Kon Tum, Lâm Đồng).
Thành phố ô nhiễm không khí: Ý kiến của PGS.TS Nguyễn Thị Nhật Thanh
PGS.TS Nguyễn Thị Nhật Thanh từ Trung tâm FIMO nhận định rằng ô nhiễm không khí là một trong những vấn đề sức khỏe môi trường lớn nhất mà hầu hết các thành phố ô nhiễm ở các nước đang phát triển đang phải đối mặt. Bụi mịn PM2,5 là chất ô nhiễm được quan tâm nhiều nhất do tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng và hệ thống khí hậu.
Các phương pháp quan trắc chất lượng không khí tại Việt Nam
Tại Việt Nam, các phương pháp quan trắc chất lượng không khí hiện nay còn nhiều hạn chế do mật độ trạm quan trắc cố định thấp, chi phí lắp đặt và vận hành cao, độ tin cậy chưa cao của mạng lưới cảm biến chi phí thấp, và tần suất quan trắc thấp của công nghệ ảnh vệ tinh. Các hạn chế này khiến việc theo dõi và kiểm soát chất lượng không khí, đặc biệt tình trạng ô nhiễm bụi mịn PM2,5, trở nên khó khăn và chưa toàn diện.
Tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe cộng đồng
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí liên quan đến 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm. Số liệu của Liên hợp quốc cũng cho thấy mỗi giờ có 800 ca tử vong do ô nhiễm không khí, trung bình 13 người tử vong mỗi phút, gấp 3-5 lần số người chết vì sốt xuất huyết và HIV.
Tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe cộng đồng
Thành phố ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn ở Việt Nam
Tại Việt Nam, với sự phát triển của một số lĩnh vực như công nghiệp và vận tải, tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng. Có tới 34.332 người tử vong sớm có liên quan đến ô nhiễm không khí. Thành phố Hà Nội và TP.HCM thường xuyên chìm trong khói bụi, mây mù, với chất lượng không khí vượt ngưỡng nguy hại, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của mọi đối tượng, kể cả người khỏe mạnh.
Ô nhiễm bụi mịn
Ô nhiễm bụi mịn PM2,5 đang là vấn đề nghiêm trọng tại nhiều thành phố ở Việt Nam, đặc biệt là ở đồng bằng sông Hồng và các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM. Để cải thiện tình hình, cần đầu tư nâng cao mạng lưới quan trắc, cập nhật và chi tiết hóa số liệu kiểm kê phát thải, cũng như tăng cường các biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Thông tin được cung cấp chỉ mang tính chất thông tin chung. Chúng tôi không đưa ra bất kỳ tuyên bố hoặc bảo đảm nào liên quan đến thông tin. Thông tin bao gồm nhưng không giới hạn bất kỳ sự tuyên bố, hoặc bảo đảm về tính thích hợp cho bất kỳ mục đích cụ thể nào của thông tin theo phạm vi cho phép tối đa của pháp luật. Mặc dù đã nỗ lực để đảm bảo rằng thông tin được cung cấp trong bài viết này là chính xác, đáng tin cậy và hoàn chỉnh vào thời điểm đăng tải.
Những thông tin được cung cấp trong bài viết này không nên được dựa vào để đưa ra bất kỳ quyết định tài chính, đầu tư, bất động sản hoặc pháp lý nào. Thêm vào đó, thông tin không thể thay thế lời khuyên từ một chuyên gia được đào tạo, người mà có thể xem xét, đánh giá các sự kiện và hoàn cảnh cá nhân của bạn. Chúng tôi không chịu bất kỳ trách nhiệm nào nếu bạn sử dụng những thông tin này để đưa ra quyết định.
